Leuven in de voetsporen van Dieric Bouts

Er hangt een waas van mysterie rond Dieric Bouts, een van de belangrijkste Vlaamse Primitieven. Zijn oeuvre spreekt boekdelen, maar over zijn leven is veel minder bekend. Waar werd hij geboren? Waarschijnlijk in Haarlem, in het huidige Nederland. Al zijn we daar niet helemaal zeker van. Wanneer zag hij het levenslicht? Ergens omstreeks 1415, meer weten we niet. Waarom verhuisde hij naar Leuven? Daarover bestaat geen uitsluitsel.

Wat wel duidelijk is: Bouts is bovenal een Leuvenaar, ook al werd hij daar niet geboren. Zijn naam duikt in 1448 voor het eerst op in de goed bewaarde stadsregisters. Hij trouwde toen met Catharina van der Brugghen, een rijke patriciërsdochter. Samen kregen ze vier kinderen. Bouts bouwde zijn persoonlijk leven uit in Leuven, maar ook zijn carrière nam een hoge vlucht. Hij schilderde een indrukwekkend oeuvre bij elkaar en werd in 1472 benoemd tot stadsschilder van Leuven. Een bewijs van zijn status.

In Leuven werd Bouts een grootmeester. Je kan zelfs zeggen dat hij meegroeide en -bloeide met zijn stad. Toen hij er aankwam, halverwege de 15de eeuw, kende Leuven een enorme economische en culturele ontwikkeling. De universiteit van Leuven, een van de oudste van Europa, was net opgericht. De eerste steen van het indrukwekkende gotische stadhuis was net gelegd. De bouw van de Sint-Pieterskerk was ongeveer halfweg.

Eens afgewerkt, zou die een essentiële rol spelen in Bouts’ nalatenschap. Hij schilderde zijn magnum opus Het Laatste Avondmaal met die kerk in het achterhoofd. We zien Christus en zijn apostelen samen rond de tafel. Door de spitsboogvensters op de achtergrond, zien we de Leuvense Grote Markt. Een bijzonder staaltje realisme. Datzelfde uitzicht zie je door de vensters van de echte kerk. Duidelijker kan een band tussen schilder en stad niet worden.

In diezelfde Sint-Pieterskerk vind je trouwens nog een tweede Bouts-meesterwerk: De Marteling van de Heilige Erasmus. Samen met Het Laatste Avondmaal prijkt het vandaag, bijna 600 jaar later, nog steeds op de plek waarvoor het werd gemaakt. Tijdens het stadsfestival New Horizons – daarover hieronder meer – is die situatie eventjes anders. In het kader van de tentoonstelling Dieric Bouts. Beeldenmaker verhuizen Bouts’ beide meesterwerken tijdelijk van de Sint-Pieterskerk naar het museum M Leuven. Daar vormen ze de ruggengraat van deze tentoonstelling. Vanaf half januari 2024 keren ze terug naar hun vertrouwde plekken in de Sint-Pieterskerk.

En er is nog meer. M Leuven biedt nog een extra inkijk in het leven en werk van de Vlaamse Primitief. Het museum kocht in 2019 het doek Christus met doornenkroon op een veiling in Christie’s in New York. Het doek werd rond 1470 gemaakt in Bouts’ atelier. De hoge kwaliteit van dit schilderij toont dat Bouts zelf nauw betrokken was bij de creatie van dit doek.

Het is bijzonder. Hoewel het oeuvre van Dieric Bouts verspreid is over de belangrijkste musea van het westen, kom je pas in Leuven écht dicht bij de meester. In de Sint-Pieterskerk zijn hij en zijn doeken eeuwig thuis.