Dieric Bouts in Vlaanderen

Dirk Bouts - De gerechtigheid van keizer Otto : De marteldood van de onschuldige graaf © Royal Museums of Fine Arts Belgium, Brussels photo J. Geleyns - Ro scan

Dieric Bouts is hét artistiek icoon van Leuven. Je vindt deze Vlaamse Primitief in de belangrijkste musea van het Westen, maar hij is bovenal thuis in Vlaanderen. Ontdek zijn nalatenschap in zijn thuishonk Leuven, maar ook in Brugge en Brussel. Maak kennis met deze pionier van de noordelijke Renaissance.

Sint-Pieterskerk, Leuven

Dieric Bouts werd geboren in de noordelijke Nederlanden, maar was thuis in Leuven. Daar spendeerde hij de tweede helft van zijn leven, stichtte hij zijn gezin en groeide hij uit tot de grootmeester die we vandaag kennen. Bouts woonde in een groot huis in de Minderbroedersstraat. Op een steenworp daarvan, in de statige Sint-Pieterskerk, doen twee van zijn topstukken je adem stokken. Het eerste is misschien wel zijn belangrijkste meesterwerk: Het Laatste Avondmaal. In dit oogstrelende drieluik verplaatste hij Christus en zijn apostelen naar zijn eigen universum: het 15de-eeuwse Leuven. Door deze vroege toepassing van lineair perspectief wordt Bouts wel eens de eerste schilder van de noordelijke Renaissance genoemd.

Ook zijn tweede topstuk in de Sint-Pieterskerk, De marteling van de Heilige Erasmus, laat niet onbewogen. Op dit bijzondere drieluik ondergaat de heilige Erasmus zijn wrede lot met een schijnbaar emotieloos gelaat. Alweer een voorbeeld van de kenmerkende ingetogenheid die Bouts in zijn werk hanteerde. De Vlaamse Primitief schilderde beide meesterwerken met de Sint-Pieterskerk in het achterhoofd. Nergens ter wereld kom je dichter bij de meester dan hier.

KarlBruninx.be

Dries Lievens

Museum M

Dieric Bouts was thuis in Leuven en hij wordt er tot op vandaag passend geëerd. Daarom leverde het museum M Leuven in 2019 een inspanning om nog een pareltje terug thuis te brengen. In 2019 kocht het museum het doek Christus met doornenkroon op een veiling in Christie’s in New York. Dit doek van Christus met een doornenkroon werd omstreeks 1470 gemaakt in Bouts’ atelier. In die tijd werden grootmeesters vaak omringd en ondersteund door leerlingen en assistenten. Dat was bij Bouts niet anders. De hoge kwaliteit van dit schilderij, waarvan nog enkele kopieën bestaan, wijst erop dat Bouts zelf nauw betrokken was bij dit doek. Ook de Man van Smarten weergeeft het oog en de hand van de meester.

KMSK Brussel

Het oeuvre van Dieric Bouts is verspreid over de belangrijkste musea van Europa en de Verenigde Staten. De Koninklijke Musea voor Schone Kunsten in Brussel(KMSKB) horen in dat rijtje thuis. Een van die kunsthuizen is gewijd aan het universum van de oude meesters. Ook daar vind je Bouts terug. Een eerste werk heet De gerechtigheid van keizer Otto III. Dat bestaat uit twee luiken: De marteldood van de onschuldige graaf en De vuurproef. Het tweeluik vertelt het verhaal van de voormalige keizer van het Heilige Roomse Rijk en zijn gemalin. Die laatste beschuldigde een graaf ervan haar benaderd te hebben met oneerbare bedoelingen. De graaf werd ter dood veroordeeld, maar dat bleek onterecht. Een goddelijke tussenkomst maakte duidelijk dat de beschuldigingen vals waren. Otto’s gemalin belandde zo op de brandstapel. Een beroemd gerechtstafereel, weergeven in Bouts’ typerende ingetogen stijl.

Toerisme Brugge / © Jan D'Hondt

Sint-Salvatorkathedraal, Brugge

Ook in de Sint-Salvatorskathedraal in het hart van het historische Brugge vinden we een Boutsiaanse troef. De kathedraal is de trotse thuishaven van Marteling van de heilige Hippolytus. Dat bijzondere drieluik is een fijnzinnige weergave van een gruwelijk tafereel: de vierendeling van Sint-Hippolytus.

Dit werk is zowel typerend als een buitenbeentje. We herkennen een bijzonder gebruik van perspectief en bijna emotieloze weergave van een huiveringwekkend schouwspel. Die elementen lopen als een rode draad door zijn werk. Maar toch is dit drieluik een outsider in Bouts’ oeuvre, vanwege de samenwerking waarin het tot stand kwam. Het centrale en rechterluik werden geschilderd door Bouts zelf, het linkse luik is van de hand van een andere grootmeester: de Vlaamse Primitief Hugo van der Goes. Zo zie je in de Sint-Salvatorskerk de gouden handen van twee grootmeesters in één werk. Een uniek pronkstuk.

Het leeuwendeel van Dirk Bouts’ nalatenschap vind je verspreid in de grootste kunsthuizen van Europa en de Verenigde Staten. Maar nergens leer je deze Vlaamse Primitief beter kennen dan in zijn Leuven, dan in zijn Vlaanderen.