Vlaanderens immaterieel cultureel erfgoed: altijd indrukwekkend

België is de bakermat van het bier. Punt aan de lijn. Al eeuwenlang tonen onze brouwers zich alchemisten die van gerst, mout, hop en water de heerlijkste bieren maken. Dat toont zich zowel in kwaliteit als kwantiteit. Ons land telt maar liefst 1.500 unieke bieren, met meer dan 700 verschillende smaakprofielen. Van pils en trappist, van Vlaams roodbruin tot de eeuwig sprankelende geuze: de mogelijkheden zijn eindeloos.

Dat heerlijke gerstenat blijft verwonderen en inspireren. De technieken, passie en ervaring die ons die weelde schonken, zorgen ook voor de toekomst. Vandaag werkt een nieuwe generatie brouwers verder op dat elan, zodat onze unieke verhouding met het bier nooit zal verwelken.

Zoals ooit een monnik per abuis de champagne uitvond – zo zegt althans de overlevering – zag ook een van Vlaanderens finest door een gelukkig toeval het levenslicht. Zo’n 200 jaar geleden stopte een tuinman in de Brusselse Kruidtuin een handvol onbekende zaadjes onder een dikke laag vruchtbare aarde. In het duister en zonder dat hij het wist, zou zijn daad een icoon doen ontstaan: Belgisch witloof.

Het witte goud groeide al snel uit tot een essentieel onderdeel van onze culinaire cultuur. Van de grootste chefs tot de huis-, tuin- en keukenkok: witloof heeft een speciaal plekje in onze harten. En wat er ook gebeurt, witloof blijft een typisch Belgische delicatesse. Vandaag is dit de enige plek ter wereld waar deze licht-bittere stengels worden geteeld zoals het hoort: in de duisternis en in volle, vruchtbare grond. Een unieke techniek die resulteert in hemelse smaken.

Het is een opmerkelijk schouwspel aan de Noordzee. Bonkige trekpaarden waden in de branding, met op hun rug een ruiter gehuld in knalgele knielaarzen en dito oliejekker. Achter hen sleept een groot net. Het doel: zoveel mogelijk heerlijke garnalen verzamelen. De paardenvissers van Oostduinkerke hebben geen gelijken.

Dit plaatsje aan de Vlaamse kust is de enige plek ter wereld waar men nog op deze traditionele manier op garnalen vist. Met dat eeuwenoud gebruik schenken ze de wereld de allerbeste grijze garnalen, een fundament van Vlaanderens rijke culinaire cultuur.

Wie Brugge zegt, zegt erfgoed. En dan spreken we niet zomaar over één kerk, klooster of zelfs kathedraal. Nee, zowat de hele stad is erfgoed. UNESCO erkent het volledige historische stadscentrum als werelderfgoed. Al vind je er ook minder tastbaar erfgoed, zoals bijvoorbeeld de Heilige Bloedprocessie.

Elk jaar opnieuw trekt die unieke stoet op Hemelvaartsdag door de stad. Die historische evocatie draait rond het Heilig Bloed van Jezus Christus. Dat middeleeuwse gebruik is ruim 700 jaar oud, maar blijft springlevend. Tot op vandaag mobiliseert die traditie jaarlijks honderden vrijwilligers om van deze processie alweer een onvergetelijk, kleurrijk spektakel te maken.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog beleefden we enkele van de donkerste bladzijden uit onze geschiedenis. De gevolgen waren niet te overzien en tekenen tot op vandaag de Westhoek. Flanders Fields was een van de belangrijkste strijdperken van die Groote Oorlog. De vele oorlogskerkhoven en herdenkingsmonumenten in de streek zijn daarvan stille getuigen.

In Ieper weerklinkt elke avond opnieuw een muzikale herdenking. Dat gebeurt onder de statige Menenpoort, waarin de namen van 55.000 gesneuvelde Commonwealth-soldaten zijn gegraveerd. In weer of wind, bij regen of zonneschijn, blazen klaroenspelers er om klokslag 20 uur The Last Post. Opdat we het nooit meer zouden vergeten.

Ieper is een van de belangrijkste herdenkingsplekken voor WOI. Al gaat het daar ook wel eens lichtvoetiger aan toe. Zo wordt Ieper ook wel eens de Kattenstad genoemd, gezien haar bijzondere relatie met die viervoeters. Getuige daarvan: de driejaarlijkse Kattenstoet, een enorme optocht gewijd aan de poes. Dat fenomeen verwijst naar een historisch feest waarbij levende katten van een toren werden gegooid. Vandaag gebeurt dat al een heel stuk diervriendelijker.

Na een grote en kleurrijke optocht worden pluchen katjes van het Belfort naar beneden gegooid. Het is het recept voor een van Vlaanderens meest succesvolle stoeten. Ze lokt telkens weer zo’n 50.000 bezoekers uit binnen- en buitenland. Dit typisch Iepers fenomeen verwondert trouwens tot in het verre oosten: elke editie opnieuw komen zo’n 5.000 Japanners zich vergapen aan deze eeuwenoude traditie.

Eens om de tien jaar staat het leven in de stad Dendermonde helemaal stil: de dag van de Ros Beiaardommegang. Deze unieke folkloristische stoet trekt namelijk per decennium slechts één keer door de stad. En wanneer dat gebeurt, ontstaat een uniek volksfeest met praalwagens, acrobaten, steltlopers, vendeliers en speciale effecten. Met als absolute hoogtepunt het dansende en steigerende Ros Beiaard. Dat is een gigantisch houten paard met op zijn rug vier kinderen: vier broers, geboren uit Dendermondse ouders. Dat verwijst dan weer naar de Vier Heemskinderen, hoofdpersonen uit een eeuwenoude sage.

Het Ros Beiaard is een kernelement voor Dendermonde, maar is ook daarbuiten bekend. Onder andere in de stad Mechelen komt die figuur voor in een eigen Ommegang. Dat is een stoet vol folkloristische figuren, zoals je die ook in Brussel vindt. Maar nergens is die zo groot als het Ros Beiaard in Dendermonde.

Everything’s bigger in Texas? Niet wat muziekinstrumenten betreft, zoveel is zeker. Het bewijs: de beiaarden, typisch voor Vlaanderen. Die enorme klokkenspellen bestaande uit minstens 23 metershoge bellen zijn niet te overtreffen. Zo’n beiaard wordt doorgaans in een toren opgetrokken en kan via een klavier worden bespeeld. Die unieke klanken weergalmen zo tot kilometers ver.

Opdat die ongrijpbare brok cultuur niet verloren zou gaan, draagt de stad Mechelen ze met trots uit. Daar houdt de internationaal vermaarde beiaardiersschool het vuur brandend. Al is deze muzikale troef lang niet het enige erfgoed dat het bruisende Mechelen uitdraagt. Dat heeft ook UNESCO goed opgemerkt. Van de Sint-Romboutstoren over het Belfort en het Groot Begijnhof tot het Bourgondische stadspaleis Hof van Busleyden: Mechelen is één en al schoonheid.

De Belgische kust is een plek voor geboren ondernemers. Dat begint al van jongs af aan op het Noordzeestrand. Elke zomer opnieuw knutselen duizenden kinderen er papieren bloemen uit crèpepapier. Die kleurrijke kleinoden worden vervolgens koopwaar in geïmproviseerde standjes. En daar geldt maar één munteenheid: de schelpjes die je vindt op het strand.

Hoe dit bijzondere gebruik ontstond, is niet helemaal duidelijk. Wel weten we dat dit enkel aan de Vlaamse kust gebeurt, het rond 1920 ontstond en bijzonder lokale vertakkingen kent. Welke schelpjes precies als munteenheid gelden, verschilt van de ene tot de andere kustgemeente. Het is tegelijk een leuke strandtip: met wat crèpepapier uit de winkeltjes op de dijk, kunnen zoon- of dochterlief een eigen handeltje opstarten.

Het lijstje is lang, maar o zo onvolledig. Het bewijst eens te meer dat Vlaanderen is opgetrokken uit cultuur en erfgoed, ook al is dat niet allemaal uit te drukken in bouwwerken, kunstwerken of historische stadskernen. Ook al het niet-tastbare dat Vlaanderen te bieden heeft, zal je hart veroveren.